Het laatste hoofdstuk
Klik hier voor deel 1. Klik hier voor deel 2.
In het laatste deel van dit drieluik over de San Michele wordt de Italiaanse aanval hervat met een flink bombardement op de Oostenrijkse stellingen. Het is inmiddels eind oktober 1915. Een deel van de zojuist uitgevoerde herstelwerkzaamheden wordt teniet gedaan en wederom dringen de Italianen de Oostenrijkse stellingen binnen. Het is er verschrikkelijk. Na alle gevechten en bombardementen van de afgelopen dagen liggen er overal afgerukte lichaamsdelen in de loopgraven, is het drinkwater helemaal op en barst het er van de ratten. Gewonden kunnen niet geholpen worden en op sommige plaatsen worden zelfs de lichamen van gesneuvelde kameraden gebruikt als dekking tegen het vijandelijke vuur. Ook nu lijkt het er even op dat de Italianen de strijd om de heuvel in hun voordeel hebben beslist, maar op 1 november volgt er een Oostenrijkse tegenaanval die langzaam weer orde op zaken stelt, al dreigt een Italiaans bombardement ook die poging teniet te doen. Het zegt wat over de balans tussen de strijdende partijen en de generaals die hun troepen op offeren. De Italianen zijn echter het eerst aan het eind van hun latijn. Ze hebben op dat moment geen verse troepen meer beschikbaar om verder door te drukken. Op 3 november eindigt deze poging. Exacte verlies cijfers op deze heuvel zijn niet bekend. De aantal slachtoffers gaan op in de statistieken van de gehele derde Isonozoslag: bijna 70.000 Italianen en 40.000 Oostenrijkse slachtoffers zijn er gevallen. Wel is bekend dat er aan Oostenrijkse zijde hele regimenten, na dagen stand te hebben gehouden op de San Michele , niet meer bestaan.
Oostenrijkse reserves raken op
De bevelhebber van de Oostenrijkse troepen aan het Isonzofront, Svetozar von Boroevic, begint zich na deze derde slag echt zorgen te maken over de verdediging van Gorizia. De heftige Italiaanse offensieven maakten dat het Oostenrijkse leger flink door zijn reserves heen komt te zitten. Pas wanneer Svetozar von Boroevic het opperbevel van het Oostenrijkse leger weet te overtuigen dat het Vijfde Leger de grenzen van zijn kunnen heeft bereikt, krijgt hij versterkingen toegezegd. Vanaf het oostfront worden een infanteriebrigade en een infanteriedivisie de richting van de Isonzo opgestuurd ter ondersteuning van het Vijfde leger. Maar voordat deze arriveren beginnen de Italianen op 10 november hun vierde offensief aan de Isonzo. Al vrij snel na het eindigen van de derde slag begint er al weer een nieuwe aanval met wederom Gorizia als het doel, maar dit maal ligt het zwaartepunt van de aanval niet bij Monte San Michele, maar noordwestelijk van Gorizia. De Italianen willen de doorbraak nu op een andere plaats proberen.
Dit wil overigens niet zeggen dat het op de San Michele rustig bleef. Waar in de vorige pogingen om de heuvel te bezetten de aanval vooral vanuit het westen en het zuiden wordt ingezet, wordt er nu voor gekozen om via het noorden de heuvel in te nemen. Ter ondersteuning wordt er druk gezet op de zuidelijke flanken van de heuvel, zodat er niet te veel Oostenrijkse versterkingen naar de noordkant worden overgezet. Ook dit keer houden de Oostenrijkse verdedigers stand. Het 7. Laibacher en het 24. Jägerbatallion van de Oostenrijkers laten niet toe dat de Italianen de stellingen op de noordflank innemen. Op 13 november proberen de Italianen het weer een keer. Aanvankelijk lijkt deze poging succesvoller te zijn dan die van een paar dagen eerder: er wordt vierhonderd meter terreinwinst geboekt. Maar de winst is van korte duur, want in de eerst volgende nacht wordt de tegenaanval ingezet en voor het ochtend wordt zijn beide partijen weer terug in de uitgangsposities van een dag eerder. Bij de Oostenrijkers vallen er honderdveertig doden en zijn er vierhonderd gewonden geteld. “Slechts een matig verlies” rapporteren de Oostenrijkers. De vierde slag aan de Isonzo duurt nog tot 11 december 1915, maar serieuze pogingen om de Monte San Michele in te nemen, worden niet meer gedaan.
Gas
In 1916 zijn het de Oostenrijkers die het initiatief nemen op de San Michele. Om de verdedigende posities op de Doberdovlakte te verbeteren wil het opperbevel de Italianen uit een aantal zones verdrijven, waaronder de zuidwestelijke uitlopers van de San Michele. Om dit doel te verwezenlijken, zo is het plan, wordt strijdgas ingezet. Het zal de eerste keer zijn dat gas wordt ingezet aan het Isonzofront.
De voorbereidingen vinden halverwege juni 1916 plaats. Zesduizend gasflessen van vijftig kilogram, gevuld met chloor en fosgeen worden per spoor aangevoerd naar dit deel van het front. Op 26 juni staat de aanval op de Italiaanse linies gepland, maar omdat het weer niet gunstig is, wordt het tijdstip uitgesteld. Bijna gaat het mis, wanneer een Italiaanse granaat een batterij met gasflessen raakt, maar wonder boven wonder ontsnapt er geen gas. Op 29 juni worden de weersomstandigheden gunstig genoeg bevonden en wordt het gas losgelaten op de Italiaanse posities. Ook hier blijkt de praktijk weerbarstiger dan het plan, want het lukt de Oostenrijkers niet om het gas tegelijkertijd te laten ontsnappen. Bijna de helft van de gasflessen worden vijfentwintig minuten te laat opengedraaid, omdat de eenheid die belast is met deze taak, door de ochtendmist het raketsignaal -het startsein voor de aanval- niet heeft gezien. Ook zijn er zeventig gasflessen door de Italiaanse beschietingen van de vorige dagen zo beschadigd, dat het ventiel niet open wil. Het gevolg is dat er tweehonderdtwintig Oostenrijkse soldaten door hun eigen gas worden uitgeschakeld, waarvan er zesendertig omkomen. De verliezen bij de Italianen zijn groter. Daar worden duizenden troepen door het gas uitgeschakeld, waarbij 2700 mannen omkomen.
De Oostenrijkse infanterieaanval die volgt na de gasaanval weet de Italiaanse stellingen te bereiken, maar de Italiaanse kanonniers weten met een bombardement de Oostenrijkers in de avond weer te verjagen. De volgende dag is de situatie weer als het tijdstip voor de gasaanval. De enige winst die -achteraf gezien- werd gehaald is dat de Italiaanse activiteiten aan dit deel van het front beduidend minder werden totdat een maand later de zesde slag bij de Isonzo van start ging.
San Michele valt eindelijk in Italiaanse handen
In augustus 1916 nemen de Italianen weer het initiatief. In de afgelopen maanden is er door de legerleiding veel energie gestoken om de artillerie flink te versterken en wordt er weer een aanval op Gorizia gepland. Ditmaal is het de bedoeling om de stad van zowel uit het noorden als uit het zuidwesten te benaderen. Er worden hiervoor twee aanvalsgroepen opgesteld. De drie divisies die de Zuid groep vormen krijgen de taak om de San Michele in te nemen.
De aanval begint op vier augustus met een enorm artilleriebeschieting van de Italianen die een aantal dagen duurt. Niet alleen wordt de San Michele onder vuur genomen, maar de gehele Doberdo vlakte. Ook wordt Gorizia zelf onder vuur genomen en de Oostenrijkse artillerieofficieren stellen met grote bezorgdheid vast dat de Italianen de vuurkracht van hun artillerie flink hebben opgevoerd. Als de Oostenrijkers daarna ook nog ontdekken dat er heel veel nieuwe Italiaanse eenheden zijn ingezet, weten ze dat er sprake is van een nieuw en groot Italiaans offensief.
Op zes augustus wordt het Italiaanse artillerievuur op Oostenrijkse stellingen op de Doberdovlakte verlegd naar de San Michele. Om vier uur in de middag volgt de infanterie die de heuvel bestormen. De murw gebeukte verdedigers houden niet lang stand en de Italianen veroveren snel terrein. Dat gaat zo snel dat de Oostenrijkse bevelhebbers zich genoodzaakt zien om alle beschikbare reserves in te zetten om de Italianen weer van de heuvel te verdrijven. De definitieve Italiaanse doorbraak wordt gevreesd. In de nacht zes op zeven augustus vinden er hevige man tegen man gevechten plaats op de heuvel. Schijnwerpers van de Oostenrijkers belichten de heuvel, maar de strijd is door het chaotische verloop nauwelijks meer te volgen.
In de ochtend worden verse Italiaanse troepen ingezet en krijgen ze langzaam maar zeker de overhand op de Oostenrijkers. De Oostenrijkse tegenaanval is definitief mislukt en er zijn geen reserves meer beschikbaar om de Italianen van de heuvel te verdrijven. In de loop van zeven augustus 1916 is de San Michele definitief in Italiaanse handen gevallen. Ook in andere sectoren boeken de Italianen succes en de Oostenrijkers vertrekken uit Gorizia. De strategisch gelegen stad is gevallen. Hiermee is ook een einde gekomen van een strijd van veertien maanden om de Monte San Michele.
Klik hier om de website van het Museum Monte San Michele te bezoeken.
Uw Blogreporter